Theo thống kê, hiện nay Việt Nam có khoảng 7 triệu người mắc bệnh tiểu đường, trong đó hơn 55% đã xuất hiện biến chứng, bao gồm 34% biến chứng về tim mạch, 39,5% về mắt và thần kinh, và 24% về thận. Vậy nguyên nhân gây bệnh tiểu đường là gì? Những dấu hiệu nào giúp nhận biết sớm? Làm thế nào để chẩn đoán và điều trị bệnh hiệu quả? Hãy cùng Selex Việt Nam tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây!

Tiểu đường là gì?

Tiểu đường, hay đái tháo đường, là một bệnh lý mạn tính xảy ra khi cơ thể không thể tạo ra hoặc sử dụng insulin một cách hiệu quả. Insulin là một loại hormone do tuyến tụy sản xuất, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa lượng đường trong máu. Khi cơ thể không thể sử dụng insulin một cách hiệu quả, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Tiểu đường là gì?

Tiểu đường là do sự suy giảm bài tiết insulin và/hoặc tăng kháng insulin ngoại vi, gây tăng đường huyết. Nguyên nhân chính của bệnh tiểu đường bao gồm:

• Rối loạn chức năng tuyến tụy, dẫn đến giảm sản xuất insulin.
• Kháng insulin ở các mô như gan, cơ và mỡ.
• Các yếu tố di truyền, môi trường và lối sống như béo phì, ít vận động.

Tùy theo nguyên nhân, tiểu đường được chia thành các loại khác nhau, chủ yếu là tiểu đường týp 1 và tiểu đường týp 2. Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh giúp chẩn đoán và điều trị hiệu quả hơn.

Các loại đái tháo đường thường gặp

Tiểu đường là một bệnh lý phức tạp và có nhiều loại khác nhau, chủ yếu gồm:

Các loại đái tháo đường thường gặp

Tiểu đường týp 1

Tiểu đường týp 1 là một dạng ít gặp hơn, chiếm khoảng dưới 10% tổng số bệnh nhân tiểu đường. Bệnh này xảy ra khi tế bào beta ở tuyến tụy bị phá hủy do quá trình tự miễn dịch, dẫn đến không sản xuất được insulin. Người bệnh cần phải thay thế insulin từ bên ngoài để duy trì mức đường huyết bình thường.

Tiểu đường týp 1 thường khởi phát ở trẻ em và người trẻ, có thể liên quan đến yếu tố di truyền, tự kháng thể và các yếu tố môi trường như virus, chế độ ăn uống. Những người mắc tiểu đường týp 1 cần được điều trị bằng insulin mới có thể duy trì sự sống.

Tiểu đường týp 2

Tiểu đường týp 2 là loại phổ biến hơn, chiếm hơn 90% tổng số bệnh nhân. Bệnh này xảy ra khi cơ thể trở nên kháng insulin ở gan và ngoại vi, kèm theo giảm dần khả năng bài tiết insulin của tuyến tụy.

Tiểu đường týp 2 thường gặp ở người trưởng thành, có liên quan chặt chẽ với béo phì và lối sống ít vận động. Ngoài ra, yếu tố di truyền, tuổi tác và các bệnh lý khác cũng là những nguy cơ quan trọng. Bệnh có thể được kiểm soát bằng chế độ ăn uống, tập luyện, thuốc uống hạ đường huyết hoặc insulin khi cần thiết.

Tiểu đường thai kỳ

Tiểu đường thai kỳ là tình trạng tăng đường huyết được chẩn đoán lần đầu tiên trong thời kỳ mang thai. Nguyên nhân chính là do sự thay đổi nội tiết tố và tăng kháng insulin trong thai kỳ.

Phần lớn trường hợp tiểu đường thai kỳ sẽ tự hết sau khi sinh. Tuy nhiên, những phụ nữ từng mắc tiểu đường thai kỳ có nguy cơ cao phát triển thành tiểu đường týp 2 về sau. Vì vậy, cần được theo dõi sức khỏe và lối sống định kỳ.

Ai có nguy cơ bị bệnh Đái tháo đường?

Bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh tiểu đường, tuy nhiên, một số nhóm người có nguy cơ cao hơn, bao gồm:

Ai có nguy cơ bị bệnh Đái tháo đường?

• Người thừa cân, béo phì
• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường
• Phụ nữ từng mắc tiểu đường thai kỳ
• Người lớn tuổi
• Người có tiền sử tăng huyết áp hoặc rối loạn lipid máu
• Người thuộc các nhóm chủng tộc và sắc tộc nhất định như người Mỹ bản địa, người da đen, người Tây Ban Nha
• Phụ nữ sinh con nặng > 4 kg
• Những người ít vận động

Ngoài ra, các yếu tố như ăn uống, lối sống, tình trạng sức khỏe chung cũng ảnh hưởng đến nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Việc nhận biết những nhóm có nguy cơ cao sẽ giúp chẩn đoán sớm và can thiệp kịp thời.

Nguyên nhân gây bệnh tiểu đường

Tiểu đường là do sự suy giảm khả năng bài tiết insulin và/hoặc tăng kháng insulin ngoại vi, dẫn đến tình trạng tăng đường huyết. Các nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường bao gồm:

• Rối loạn chức năng tuyến tụy: Tuyến tụy không sản xuất đủ insulin hoặc insulin không hoạt động hiệu quả.
• Kháng insulin ở các mô: Các tế bào như gan, cơ và mỡ trở nên kháng lại tác dụng của insulin, dẫn đến tăng đường huyết.
• Yếu tố di truyền: Một số gen đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa insulin và chuyển hóa đường.
• Yếu tố môi trường và lối sống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, ít vận động, stress và béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường.

Tùy theo nguyên nhân mà tiểu đường được chia thành các típ khác nhau, chủ yếu là týp 1 và týp 2. Hiểu được nguyên nhân gây bệnh là rất quan trọng để có được cách điều trị phù hợp.

Triệu chứng bệnh tiểu đường

Triệu chứng của bệnh tiểu đường thường bắt đầu từ những dấu hiệu ban đầu và có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng về lâu dài nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Các triệu chứng chính của tiểu đường bao gồm:

• Triệu chứng sớm:
  • Uống nhiều nước
  • Tiểu nhiều
  • Cảm giác khát nước
  • Nhìn mờ
  • Mệt mỏi, sụt cân
• Triệu chứng muộn:
  • Nhiễm trùng, chậm liền vết thương
  • Giảm thị lực, bệnh võng mạc
  • Tê bì, yếu cơ (do bệnh thần kinh ngoại biên)
  • Đau ngực, nhồi máu cơ tim (do bệnh mạch máu)
  • Suy thận, rối loạn chức năng thận

Các triệu chứng xuất hiện tùy theo mức độ tăng đường huyết và thời gian bệnh tiến triển. Việc nhận biết sớm những dấu hiệu trên sẽ giúp chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nghiêm trọng.

Biến chứng bệnh tiểu đường

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh tiểu đường có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể. Các biến chứng chính của tiểu đường bao gồm:

Biến chứng tiểu đường trên tim mạch

• Xơ vữa động mạch, dẫn đến đau ngực, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, bệnh mạch máu ngoại biên.
• Tăng huyết áp và rối loạn chức năng tim.

Biến chứng tiểu đường trên thận

• Bệnh thận do tiểu đường (bệnh thận diabetic), gây suy thận.
• Tăng albumin niệu, là dấu hiệu sớm của bệnh thận do tiểu đường.

Biến chứng bệnh tiểu đường lên hệ thần kinh

• Bệnh thần kinh ngoại biên (neuropathy), gây tê, đau, yếu cơ.
• Bệnh thần kinh tự chủ, ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan nội tạng.

Biến chứng bệnh tiểu đường lên mắt

• Bệnh võng mạc do tiểu đường, có thể dẫn đến mất thị lực.
• Tăng áp lực nội nhãn, đục thể thủy tinh.

Các biến chứng trên có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống và thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được kiểm soát và điều trị kịp thời. Do đó, việc phát hiện sớm và quản lý tốt bệnh tiểu đường rất quan trọng.

Chuẩn đoán bệnh tiểu đường

Để chẩn đoán chính xác bệnh tiểu đường, bác sĩ sẽ dựa vào các tiêu chí sau:

Chuẩn đoán bệnh tiểu đường

Tiêu chuẩn chuẩn đoán đái tháo đường

• Glucose huyết tương lúc đói ≥ 126 mg/dL (≥7 mmol/L)
• Glucose huyết tương sau uống đường 2 giờ ≥ 200 mg/dL (≥11,1 mmol/L)
• HbA1c ≥ 6,5% — Glucose huyết tương bất kỳ ≥ 200 mg/dL (≥11,1 mmol/L) kèm theo triệu chứng nghi ngờ tiểu đường.

Những tiêu chí này giúp bác sĩ xác định chính xác xem bệnh nhân có mắc tiểu đường hay không. Điều quan trọng là các kết quả xét nghiệm cần được thực hiện nhiều lần và ở những thời điểm khác nhau để đảm bảo tính chính xác. Bên cạnh đó, việc kiểm tra HbA1c giúp đánh giá mức đường huyết trung bình trong khoảng thời gian 2-3 tháng trước đó, từ đó cung cấp cái nhìn tổng quát về tình trạng kiểm soát đường huyết của bệnh nhân.

Chuẩn đoán tiền đái tháo đường

Tiền đái tháo đường là một giai đoạn cảnh báo, nơi mà mức đường huyết cao hơn bình thường nhưng chưa đủ để chẩn đoán tiểu đường. Các tiêu chuẩn bao gồm:

• Glucose huyết tương lúc đói từ 100 đến 125 mg/dL (5,6 đến 6,9 mmol/L).
• Glucose huyết tương sau uống đường 2 giờ từ 140 đến 199 mg/dL (7,8 đến 11 mmol/L).
• HbA1c từ 5,7% đến 6,4%.

Việc phát hiện sớm tiền đái tháo đường rất quan trọng vì nó cho phép can thiệp kịp thời bằng cách thay đổi lối sống và chế độ ăn uống, giúp làm giảm nguy cơ chuyển sang tiểu đường týp 2. Những người thuộc nhóm có nguy cơ cao cần được kiểm tra định kỳ để theo dõi tình trạng sức khỏe của mình.

Phương pháp điều trị bệnh tiểu đường

Điều trị bệnh tiểu đường không chỉ đơn thuần là sử dụng thuốc; nó còn liên quan đến việc điều chỉnh lối sống, chế độ dinh dưỡng và tập thể dục hợp lý. Dưới đây là ba phương pháp chính trong điều trị bệnh tiểu đường.

Điều trị bằng điều chỉnh chế độ ăn uống

Chế độ ăn uống là yếu tố then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường. Người bệnh cần chú ý đến lượng carbohydrate, chất béo và protein trong khẩu phần ăn hàng ngày. Việc lựa chọn thực phẩm phù hợp, như rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, trái cây và protein nạc, sẽ giúp duy trì mức đường huyết ổn định.

Ngoài ra, việc phân chia bữa ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày cũng giúp kiểm soát tốt hơn lượng đường trong máu. Bệnh nhân nên tránh xa đồ uống có đường, thức ăn nhanh và các loại bánh kẹo có chứa nhiều tinh bột. Việc tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng cũng rất hữu ích để xây dựng một kế hoạch ăn uống cá nhân hóa và hiệu quả.

Tăng cường vận động

Vận động thường xuyên đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc quản lý tiểu đường. Thực hiện ít nhất 150 phút hoạt động thể chất vừa phải mỗi tuần sẽ giúp cải thiện nhạy cảm insulin và hỗ trợ giảm cân. Các hình thức tập luyện như đi bộ, chạy, bơi lội hoặc yoga đều mang lại lợi ích tích cực cho sức khỏe.

Việc kết hợp các bài tập aerobic với bài tập tăng cường cơ bắp sẽ giúp nâng cao hiệu suất, đồng thời giảm nguy cơ biến chứng tiểu đường. Ngoài ra, việc duy trì hoạt động thể chất không chỉ giúp kiểm soát mức đường huyết mà còn cải thiện tâm trạng, giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.

Điều trị bằng thuốc

Trong một số trường hợp, chế độ ăn uống và vận động không đủ để kiểm soát mức đường huyết, bác sĩ có thể kê đơn thuốc. Có nhiều loại thuốc điều trị tiểu đường, bao gồm metformin, sulfonylurea, thiazolidinedione và insulin. Mỗi loại thuốc có cơ chế hoạt động riêng và sẽ được bác sĩ chỉ định tùy theo tình trạng bệnh lý của từng bệnh nhân.

Việc tuân thủ đúng đơn thuốc và theo dõi thường xuyên sẽ giúp bệnh nhân kiểm soát tốt bệnh tiểu đường. Ngoài ra, người bệnh cũng cần thường xuyên kiểm tra mức đường huyết tại nhà để có phản ứng kịp thời khi gặp vấn đề.

Cách phòng ngừa bệnh tiểu đường

Phòng ngừa bệnh tiểu đường là ưu tiên hàng đầu, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao. Một vài biện pháp có thể thực hiện để phòng ngừa căn bệnh này bao gồm:

Cách phòng ngừa bệnh tiểu đường

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nếu bạn thừa cân sẽ giúp cải thiện nhạy cảm insulin và giảm nguy cơ mắc tiểu đường.
• Có chế độ ăn uống lành mạnh: Tăng cường ăn rau củ, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế tiêu thụ đường và chất béo bão hòa.
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động ít nhất 30 phút mỗi ngày, từ đi bộ cho đến các bài tập tim mạch.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Đặc biệt là kiểm tra đường huyết và các chỉ số sức khỏe khác để phát hiện sớm các vấn đề.

Bằng cách thực hiện những thay đổi nhỏ nhưng nhất quán trong lối sống hàng ngày, mọi người có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh tiểu đường và duy trì sức khỏe tốt.

Khi nào thì nên gặp bác sĩ?

Nếu nhận thấy các triệu chứng như khát nước liên tục, tiểu nhiều, mệt mỏi không rõ nguyên nhân hoặc có vết thương khó lành, bệnh nhân nên đi khám ngay lập tức. Đặc biệt đối với những ai thuộc nhóm có nguy cơ cao như đã đề cập ở trên, việc kiểm tra định kỳ rất cần thiết để theo dõi tình trạng sức khỏe và phát hiện sớm bệnh tiểu đường.

Ngoài ra, việc gặp bác sĩ cũng nên được thực hiện nếu bạn đang có kế hoạch thay đổi chế độ ăn uống hoặc thói quen tập thể dục. Bác sĩ có thể tư vấn về cách tiếp cận an toàn nhất để kiểm soát bệnh tiểu đường và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

>>>Xem thêm:

• Tiểu đường do viêm tụy cấp nguy hiểm không? Liên quan thế nào?
• Tìm hiểu bệnh tiểu đường liên quan đến hoocmon nào?

Kết luận

Tiểu đường là một bệnh mãn tính có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Hiểu rõ về tiểu đường là gì, các loại và nguyên nhân gây bệnh, cùng với việc nhận biết triệu chứng, chuẩn đoán và phương pháp điều trị là rất cần thiết. Đồng thời, việc chú trọng đến lối sống lành mạnh và phòng ngừa bệnh tiểu đường cũng góp phần quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe.

Nhận thức sớm và hành động ngay từ hôm nay không chỉ giúp bản thân bạn mà còn lan tỏa thông điệp tích cực cho cộng đồng, vì một cuộc sống khỏe mạnh và không có bệnh tiểu đường.

Selex Việt Nam

Selex Maeil là sự lựa chọn cho sức khỏe, Selex được phát triển bởi nhóm Nghiên cứu Sarcopenia thuộc Trung tâm R&D Dinh dưỡng Maeil Health, sản phẩm hướng đến nâng cao sức khỏe, phòng ngừa mất cơ, và cải thiện chất lượng sống cho người dùng.